Wszelkie świadczenia medyczne, jakie możemy uzyskać w poradniach specjalistycznych należą do grupy zwanej ambulatoryjnymi świadczeniami specjalistycznymi. Noszą one nazwę porad specjalistycznych.
Nieodpłatne usługi dostępne są tylko w tych poradniach, na które Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł z placówką medyczną umowę. Pacjent ma prawo wyboru lekarza specjalisty spośród tylko tych poradni, które taką umowę posiadają.
Należy pamiętać, że lekarz kierujący zobowiązany jest określić rodzaj poradni, do której nas kieruje np. reumatologicznej, onkologicznej, kardiologicznej. Sami zaś decydujemy, którą placówkę medyczną wybieramy. Nie istnieje pojęcie rejonizacji. Nie trzeba również być pacjentem POZ w placówce medycznej, którą wybraliśmy do leczenia specjalistycznego.
Skierowanie nie jest potrzebne w wypadku, gdy pacjent chce się udać do:
* ginekologa i położnika,
* stomatologa,
* dermatologa,
* wenerologa,
* onkologa,
* okulisty,
* psychiatry,
* poradni dla osób chorych na gruźlicę,
* poradni dla osób zakażonych wirusem HIV,
* poradni dla osób uzależnionych od alkoholu, środków odurzających i substancji psychoaktywnych - w zakresie lecznictwa odwykowego.
Ponadto skierowanie do specjalisty nie jest wymagane:
* gdy pacjent jest inwalidą wojennym;
* w sytuacjach: zagrożenia życia, porodu, zatruć, urazów, wypadków.
Skierowanie do poradni specjalistycznej wystawia lekarz ubezpieczenia zdrowotnego, czyli lekarz POZ/lekarz rodzinny lub lekarz specjalista z poradni specjalistycznej albo szpitala, który ma kontrakt z NFZ. Może ono mieć dwojaki charakter: konsultacyjny, bądź z prośba o objęcie leczeniem stałym. Porada o charakterze konsultacyjnym ma miejsce wówczas, gdy specjalista wyda opinię o stanie zdrowia pacjenta oraz wskaże dalszy tok leczenia na podstawie wykonanych badań diagnostycznych. W tym wypadku skierowanie jest wystawiane jednorazowo, a pacjent wraca na leczenie do lekarza kierującego.
Natomiast jeśli lekarz specjalista w czasie wizyty uzna, że pacjent wymaga opieki specjalistycznej - pisemnie informuje lekarza kierującego o objęciu stałym leczeniem pacjenta bez określenia liczby porad. Oznacza to, że podczas pierwszej wizyty specjalista decyduje o tym, czy wystarczy jednorazowa konsultacja, czy też konieczne jest przejęcie leczenia. Od momentu, gdy lekarz specjalista przejmuje leczenie, to on kieruje i finansuje potrzebne badania diagnostyczne, które są niezbędne w przebiegu dalszego leczenia. Lekarz specjalista nie odsyła pacjenta w celu wykonania badań do lekarza POZ/rodzinnego. Rolę skierowania pełni również karta informacyjna z leczenia szpitalnego lub karta informacyjna z izby przyjęć, szpitalnego oddziału ratunkowego (SOR), zawierająca adnotację co do rodzaju poradni specjalistycznej, do jakiej kieruje się pacjenta.